مناظرات | یادداشت حجت الاسلام محمدرضا زائری

این روز‌ها که استکبار جهانی و توطئه‌گران بین‌المللی، بیش از همیشه مشغول فتنه‌انگیزی و آشوبگری هستند و با افزایش اختلاف و تنش میان مسلمانان شیعه و سنی در مناطق مختلف به حفظ قدرت خود و سوءاستفاده از منابع سرزمین‌های اسلامی مشغولند، ارزش و اهمیت ارتباط سالم مذهبی و گفت‌وگوی علمی براساس نقاط اشتراک، آشکار می‌شود.

بسیاری از عالمان مسلمان -چه از شیعیان و چه از اهل سنت- در طول قرن گذشته برای تحقق این هدف کوشیده‌اند که بی‌تردید بزرگ‌ترین و مشهورترین آنان، علامه سیدعبدالحسین شرف‌الدین است.
او دانشمند برجسته و مجاهد بزرگی بود که در عمر بابرکت خود، منشأ خدمت‌های بزرگ شد و آثار مهم و سرنوشت‌سازی را بنیان نهاد و چنان با پذیرش و احترام عموم روبه‌رو بود که در مصر و عربستان هم مانند عراق و ایران از او با تجلیل و تقدیر استقبال می‌شد، تاجایی‌که وی تنها عالم شیعه است که در تاریخ مسجدالحرام، امام‌جماعت شده است و اهل سنت همراه پادشاه حجاز به او اقتدا کرده‌اند.

شیخ‌آقابزرگ تهرانی او را چنین وصف می‌کند: «شرف‌الدین یکی از افتخارات این روزگار است و یکی از آیات بزرگ خداست که در عصر حاضر طلوع کرده است. برای این سده اسلامی همین بس که این نابغه یگانه در آن ظهور کرده است.» و سپس با اوصافی متنوع، جایگاه باشکوه علمی و اجتماعی او را شرح می‌دهد.
یکی از آثار مهم ماندگار این عالم فرزانه، کتاب ارجمند و مشهور «المراجعات» است که براساس هماهنگی و توافق میان او با شیخ‌الازهر مصر، تألیف و تدوین شد.

این کتاب که آن را از برجسته‌ترین آثار ارزشمند قرن چهاردهم اسلامی به‌شمار آورده‌اند، مجموعه ١١٢نامه است که میان ایشان و شیخ‌الاسلام سلیم بِشْری، مفتی مصر و رئیس دانشگاه الأزهر قاهره، ردوبدل شده است و عنوان المراجعات به همین تبادل نامه‌ها اشاره می‌کند.
در این نامه‌ها، درباره موضوعات مختلف اختلافی میان اهل سنت و شیعیان، بحث و بررسی شده و با شیوه‌ای عالمانه و احترام‌آمیز به پرسش‌های طرف مقابل، پاسخ داده شده است.
این مجموعه منحصر‌به‌فرد و استثنایی درعین‌حال نمونه‌ای عالی برای تبیین شیوه صحیح مناظره علمی است و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان صادقانه و دور از پیشداوری و بدون تعصب و جنجال در جست‌وجوی حقیقت برآمد و برای یافتن حق کوشید و یاری جست.

علامه محمدرضا حکیمی در کتاب شرف‌الدین با اشاره به همین رویکرد می‌نویسد: «بیان دلایل مذهبی و توضیح مبانی جهان‌بینی هر مذهب، در داخل اقالیم اسلام، زیانی به «آرمان بزرگ اتحاد» نخواهد رسانید، به شرط آنکه نویسندگان و گویندگان، از نقل مطالب ضعیف پرهیز کنند، تهمت و افترا نزنند، ادب را رعایت نمایند و اخلاق اسلامی و شئون برادری را ملحوظ دارند.»

شاید همین تلاش صادقانه دو طرف برای جست‌وجوی حقیقت، زمینه موفقیت‌هایی مانند دارالتقریب را فراهم ساخت و منجر به صدور فتوای مشهور شیخ‌محمود شلتوت در تأیید مذهب شیعه به‌عنوان مذهب پنجم اسلامی و جواز عمل به احکام شرعی آن شد.

کتاب «المراجعات» سال‌ها بعد از زمان مکاتبات به چاپ رسید و بعد از استقبال گسترده مخاطبان در کشور‌های اسلامی، به زبان‌های مختلف ترجمه شد.

این کتاب که نخستین‌بار به‌همت یک بازرگان ایرانی مقیم لبنان چاپ شده بود، در ایران نیز بار‌ها به فارسی ترجمه شده است و اکنون چندین ترجمه از آن با عناوین مختلف، موجود است.

یکی از این ترجمه‌ها «مناظرات» نام دارد که در زمان حیات مرحوم شرف‌الدین به قلم مرحوم آیت‌ا... علامه سردار کابلی نگاشته شد و به‌همت استاد فرزانه، مرحوم کیوان سمیعی، به چاپ رسید.

مرحوم سردار کابلی که خود از دانشمندان برجسته قرن اخیر هستند -چنان که ایشان را از نظر وسعت و تعدد حوزه‌های تسلط علمی و تخصصی به شیخ‌بهایی تشبیه می‌کنند- در این ترجمه کوشیده‌اند با وفاداری بسیار شدید به متن اصلی، ظرافت‌های مباحث اعتقادی و نکته‌های تاریخی یا قرآنی و حدیثی را به مخاطب فارسی‌زبان منتقل کنند.
هرچند این ترجمه به‌دلیل وسواس نگارش و احاطه علمی مترجم و پاورقی‌های سودمند درخورتوجه است، ترجمه‌های دیگر کتاب المراجعات به زبان فارسی، همه خوب و بعضی روان‌تر و شیواتر هستند.